Onderdeel van de
tentoonstelling

CHAGALL, PICASSO, MONDRIAAN E.A. MIGRANTEN IN PARIJS

21 sep 2019 t/m 2 feb 2020

Online archief — 22 okt 2020

De mooiste en scherpste reacties uit de participatieruimte voor bezoekers van de tentoonstelling  Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Deze tentoonstelling was van 21 sept 2019 t/m 2 feb 2020 te zien in het Stedelijk Museum.

In het Stedelijk draait het om kunst, maar zeker ook om jullie, het publiek. Daarom organiseerde schrijver en rapper Massih Hutak De Salon, als onderdeel van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: migranten in Parijs. Een ruimte in de tentoonstelling waar je werd uitgenodigd om na te denken, te reageren en je eigen verhaal te vertellen. Elke maand stelde Massih Hutak een nieuwe vraag.  Vragen waar vroeger de kunstenaars uit de tentoonstelling mee te maken hadden, maar die ook nu relevant zijn:

Is waar je woont ook wie je bent?

Vertel me waar je echt vandaan komt.

Omschrijf waar jij je thuis voelt.

Vertel me welke reis je hebt afgelegd om hier te komen.

16.000 reacties

De hoeveelheid verhalen, de mooie reacties en  tijd en moeite die bezoekers namen waren indrukwekkend. Bijna 16.000 bezoekers uit de hele wereld lieten een geschreven of getekend antwoord achter. Hier delen we graag nog een greep uit de antwoorden. Met dank aan iedereen die een bericht heeft achtergelaten. Er waren zoveel goede reacties, helaas kunnen we maar een klein aantal plaatsen.

We zijn benieuwd wat jij van deze antwoorden vindt. We nodigen jou dan ook  van harte uit om te reageren. Misschien ontstaat er opnieuw een gedachtenuitwisseling waar wij van kunnen leren. Mail daarvoor naar educatie@stedelijk.nl. Op deze pagina geven we alvast aan wat ons opviel.*

 Antwoorden in De Salon, Foto: Studio Wim.
Antwoorden in De Salon, Foto: Studio Wim.

*) Met dank aan Najiba Yasmin en Nina Hama.

Voor ons commentaar hebben we gebruik gemaakt van haar paper getiteld The migration mosaic : the Salon in 'Migrant artists in Paris' as a third space (2019), die zij schreef voor het vak Museum Concepts and Narratives aan de Universiteit van Amsterdam. 

Nina Hama heeft in haar scriptie, getiteld Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Een onderzoek naar de bezoekerservaring in deze tentoonstelling, onderzoek gedaan naar de bezoekersreacties op de vragen in De Salon. Als gevolg van haar scriptie en aanbevelingen, is deze pagina gemaakt. 

Ook danken we onze collega’s Fabienne Chiang en Achmed Hajhassan, respectievelijk voor de vertalingen uit het Chinees en Arabisch.

Margita van Vugt, medewerker Educatie, verantwoordelijk voor de introductiefilm, audiotour en De Salon in de tentoonstelling Migranten in Parijs, en Maurice Rummens, wetenschappelijk medewerker van het Stedelijk Museum en samensteller van de tentoonstelling (red.) 

Omschrijf waar jij je thuis voelt

Veel antwoorden op deze vraag suggereren zoals verwacht een band met een plaats, streek of land. Ook de natuur wordt vaak genoemd. Bezoekers met een migrantenachtergrond benoemen vaak het gevoel op meer dan een plek te horen. Sommige bezoekers schetsen een ideale plek. Anderen denken aan gemeenschappen van gelijkgestemden. Schrijnend zijn díe reacties  waarin verwezen wordt naar onveiligheid en repressie in het land van herkomst, of naar sociaal-politieke factoren die leiden tot een gevoel van ontheemd zijn. En het is mooi om te zien hoe ook verbanden worden gelegd tussen de tentoonstelling en onze tijd. Dit geeft aan hoe actueel de geëxposeerde kunst uit globaal de periode 1900-1960 is. Een enkele bezoeker stoort zich aan de ‘linkse politieke correctheid’ en waarschuwt: ‘wij zijn er ook nog met onze tradities’. Die verwijzing naar tradities kwam in de tentoonstelling aan bod in de vitrine met publicatie van de in het interbellum invloedrijke nationalistische kunstcriticus Waldemar George.

  • Picasso en Matisse beconcurreerden elkaar aan de muren van de Amerikaanse immigrantenfamilie Stein in Parijs. Wandfoto : Theresa Ehrman, The Baltimore Museum of Art, Cone Archives. Zaalfoto: Maarten Nauw
    Picasso en Matisse beconcurreerden elkaar aan de muren van de Amerikaanse immigrantenfamilie Stein in Parijs. Wandfoto : Theresa Ehrman, The Baltimore Museum of Art, Cone Archives. Zaalfoto: Maarten Nauw
  • Bezoekers bij de ingang van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Foto: Maarten Nauw.
    Bezoekers bij de ingang van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Foto: Maarten Nauw.
  • Bezoekers op de opening van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Foto: LNDWstudio
    Bezoekers op de opening van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Foto: LNDWstudio
  • Vlag  met Libanonceder, een stuk land en het woord Libanon in het Arabisch.
    Vlag met Libanonceder, een stuk land en het woord Libanon in het Arabisch.
  • Marc Chagall, Bella in het groen, 1934-1935, De circusrijdster, 1931, Liefdesidylle, 1925, alle voormalig bruikleen P.A. Regnault;  Interieur synagoge, Safad, Palestina, nu Safed, Israël, 1931. Foto: Peter Tijhuis.
    Marc Chagall, Bella in het groen, 1934-1935, De circusrijdster, 1931, Liefdesidylle, 1925, alle voormalig bruikleen P.A. Regnault; Interieur synagoge, Safad, Palestina, nu Safed, Israël, 1931. Foto: Peter Tijhuis.
  • Marc Chagall, De circusrijdster, 1931, voormalig bruikleen P.A. Regnault. Foto: Maarten Nauw.
    Marc Chagall, De circusrijdster, 1931, voormalig bruikleen P.A. Regnault. Foto: Maarten Nauw.
  • Baya, uit: Exposition Baya, 1947. De Algerijnse Baya Mahieddine, beter bekend als Baya, brak als 16-jarige in Parijs door als kunstenaar. Tijdens de Frans-Algerijnse oorlog schilderde ze niet. Erna nam ze het penseel weer ter hand.
    Baya, uit: Exposition Baya, 1947. De Algerijnse Baya Mahieddine, beter bekend als Baya, brak als 16-jarige in Parijs door als kunstenaar. Tijdens de Frans-Algerijnse oorlog schilderde ze niet. Erna nam ze het penseel weer ter hand.
  • De Salon, wandcollage met bekende jonge immigranten in Parijs, toen en nu. Zoals de kunstenaars Marc Chagall, Sonia Delaunay, Marlow Moss, Baya Mahieddine, zangeres  Aya Nakamura en rap-duo PNL. Hun muziek was te horen in De Salon. Foto: Peter Tijhuis.
    De Salon, wandcollage met bekende jonge immigranten in Parijs, toen en nu. Zoals de kunstenaars Marc Chagall, Sonia Delaunay, Marlow Moss, Baya Mahieddine, zangeres Aya Nakamura en rap-duo PNL. Hun muziek was te horen in De Salon. Foto: Peter Tijhuis.
  •  Rechts, Despiau, 1954, nationalistische publicatie van Waldemar George, promotor van het idee van een Franse kunsttraditie, die bedreigd zou worden door de vele buitenlanders en Joden in Parijs. Links, werk van Jacques Lipchitz,. Foto: Peter Tijhuis.
    Rechts, Despiau, 1954, nationalistische publicatie van Waldemar George, promotor van het idee van een Franse kunsttraditie, die bedreigd zou worden door de vele buitenlanders en Joden in Parijs. Links, werk van Jacques Lipchitz,. Foto: Peter Tijhuis.
  • Bezoekers op de opening van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs.  Op de achtergrond Jan Sluijters, Bal Tabarin, 1907, langdurig bruikleen particulier verzamelaar, voorgenomen schenking. Foto: LNDWstudio
    Bezoekers op de opening van de tentoonstelling Chagall, Picasso, Mondriaan e.a.: Migranten in Parijs. Op de achtergrond Jan Sluijters, Bal Tabarin, 1907, langdurig bruikleen particulier verzamelaar, voorgenomen schenking. Foto: LNDWstudio

Is waar je woont ook wie je bent?

Deze vraag is heel uiteenlopend beantwoord. De kunst met zijn individuele, geestelijke vrijheid wordt genoemd als beste bewijs van het tegendeel. Een andere bezoeker meent van wel en verwijst naar nazi-Duitsland. Weer anderen zeggen dat we tegenwoordig zo verbonden zijn met de hele wereld, dat identificatie los staat van een geografische plek en meer te maken heeft met de culturele bagage die je hebt. Een bezoeker herkent zichzelf in Chagalls gevoel tussen twee werelden te leven. Ook verlangt iemand naar het moment dat het in het museum niet meer over ‘identiteitspolitiek zal gaan, maar om de kunst zelf’, eraan toevoegend: ‘het Stedelijk is politiek afhankelijk geworden’.

  • Marc Chagall, Zelfportret met zeven vingers, 1912-1913, links Parijs, rechts landelijk Rusland. Levend tussen deze twee werelden, combineerde hij die in zijn werk. Schenking P.A. Regnault aan het Rijk als langdurig bruikleen aan het Stedelijk Museum, 1953
    Marc Chagall, Zelfportret met zeven vingers, 1912-1913, links Parijs, rechts landelijk Rusland. Levend tussen deze twee werelden, combineerde hij die in zijn werk. Schenking P.A. Regnault aan het Rijk als langdurig bruikleen aan het Stedelijk Museum, 1953
  • Gino Severini, Trein der gewonden, 1915. Centraal een Franse vlag, nationalistisch huldeblijk van een geassimileerd Italiaans immigrant tijdens de Eerste Wereldoorlog.
    Gino Severini, Trein der gewonden, 1915. Centraal een Franse vlag, nationalistisch huldeblijk van een geassimileerd Italiaans immigrant tijdens de Eerste Wereldoorlog.
  • V.l.n.r.: werk van Kees van Dongen, schenking VVHK, 1962; Paula Modersohn-Becker, 2 x, beide schenking Edouard von der Heydt, Ascona, 1962. Foto: Peter Tijhuis.
    V.l.n.r.: werk van Kees van Dongen, schenking VVHK, 1962; Paula Modersohn-Becker, 2 x, beide schenking Edouard von der Heydt, Ascona, 1962. Foto: Peter Tijhuis.
  • Nicolaas Warb (Fine Warburg), Compositie, 1939, schenking Francis Nicolas, Parijs, 1970; Sonia Delaunay, gordijnstof, 1951, producent Metz & Co., Amsterdam. Foto: Peter Tijhuis.
    Nicolaas Warb (Fine Warburg), Compositie, 1939, schenking Francis Nicolas, Parijs, 1970; Sonia Delaunay, gordijnstof, 1951, producent Metz & Co., Amsterdam. Foto: Peter Tijhuis.
  • Compositie uit introductiefilm bij de tentoonstelling, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Modernistische immigrant-kunstenaars in Parijs, v.l.n.r.: Sonia Delaunay, Wifredo Lam, Joaquín Torres-García, Ossip Zadkine en Baya Mahieddine.
    Compositie uit introductiefilm bij de tentoonstelling, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Modernistische immigrant-kunstenaars in Parijs, v.l.n.r.: Sonia Delaunay, Wifredo Lam, Joaquín Torres-García, Ossip Zadkine en Baya Mahieddine.
  • Zaaloverzicht met werk van onder anderen Picasso, Karel Appel en Matisse rond het thema invloed en wedijver. Op de achtergrond: een Picasso, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt. Photo: Peter Tijhuis.
    Zaaloverzicht met werk van onder anderen Picasso, Karel Appel en Matisse rond het thema invloed en wedijver. Op de achtergrond: een Picasso, verworven met steun van de Vereniging Rembrandt. Photo: Peter Tijhuis.
  • De Salon, wandcollage met bekende jonge immigranten in Parijs, toen en nu. Tussen het rap-duo PNL (midden onder): Virgil Abloh, ontwerper-artistiek directeur herencollectie Louis Vuiton. In De Salon muziek van PNL en Aya Nakamura.
    De Salon, wandcollage met bekende jonge immigranten in Parijs, toen en nu. Tussen het rap-duo PNL (midden onder): Virgil Abloh, ontwerper-artistiek directeur herencollectie Louis Vuiton. In De Salon muziek van PNL en Aya Nakamura.
  • Giselle Freund, v.l.n.r.: Adrienne Monnier, 1938-1939; Jean Cocteau, 1939; André Gide, 1939; Colette, 1939. Foto: Peter Tijhuis.
    Giselle Freund, v.l.n.r.: Adrienne Monnier, 1938-1939; Jean Cocteau, 1939; André Gide, 1939; Colette, 1939. Foto: Peter Tijhuis.
  • Werken van Nicolaas Warb (Fine Warburg, 2 x), Sedje Hémon en Marlow Moss. Foto: Peter Tijhuis.
    Werken van Nicolaas Warb (Fine Warburg, 2 x), Sedje Hémon en Marlow Moss. Foto: Peter Tijhuis.
  • Pablo Picasso, affiche voor het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten in Parijs, 1956. Afgebeeld is de bekende dichter en politicus Aimé Césaire, schrijver van onder andere de bundel Corps perdu (Lost Body), met illustraties van Picasso.
    Pablo Picasso, affiche voor het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten in Parijs, 1956. Afgebeeld is de bekende dichter en politicus Aimé Césaire, schrijver van onder andere de bundel Corps perdu (Lost Body), met illustraties van Picasso.
  • Marc Chagall, v.l.n.r.: De Madonna met de slee, 1947, schenking kunstenaar; De violist, 1912-1913; De zwangere vrouw (Moederschap), 1913 (gedeeltelijk zichtbaar). Foto: Maarten Nauw.
    Marc Chagall, v.l.n.r.: De Madonna met de slee, 1947, schenking kunstenaar; De violist, 1912-1913; De zwangere vrouw (Moederschap), 1913 (gedeeltelijk zichtbaar). Foto: Maarten Nauw.

Vertel me waar je echt vandaan komt

Een behoorlijk aantal antwoorden op deze vraag is  afkomstig van bezoekers met een migrantenachtergrond die verwijzen naar actuele of historische sociaal-politieke ontwikkelingen die hun levens beïnvloeden, zoals brexit of het kolonialisme. Zo schrijft een bezoeker veelzeggend: ‘Ik spreek Frans omdat ik in Senegal heb gewoond’. Onder deze tekst is een boom getekend, de linkerhelft kaal, de rechterhelft groen. Een reactie toont mensen hand in hand in een kring. De tekst eronder herinnert er fijntjes aan dat de tentoonstelling werd gesponsord door een grote financiële instelling. Musea moeten oppassen voor belangenverstrengeling.

  • Compositie uit introductiefilm bij de tentoonstelling, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Modernistische immigrant-kunstenaars in Parijs, v.l.n.r.: Sonia Delaunay, Wifredo Lam, Joaquín Torres-García, Ossip Zadkine en Baya Mahieddine.
    Compositie uit introductiefilm bij de tentoonstelling, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Modernistische immigrant-kunstenaars in Parijs, v.l.n.r.: Sonia Delaunay, Wifredo Lam, Joaquín Torres-García, Ossip Zadkine en Baya Mahieddine.
  • Piet Mondriaan, Compositie no. IV, met rood, blauw en geel, 1929. Immigrant-kunstenaars verwerken elementen van hun culturele achtergrond in hun werk. Bij Mondriaan zijn dit spirituele ideeën over de verheffing van het individu.
    Piet Mondriaan, Compositie no. IV, met rood, blauw en geel, 1929. Immigrant-kunstenaars verwerken elementen van hun culturele achtergrond in hun werk. Bij Mondriaan zijn dit spirituele ideeën over de verheffing van het individu.
  • Joaquín Torres-García, Structuur met straat, 1929. Een thema van de tentoonstelling: moderne immigrant-kunstenaars verwerken elementen van hun culturele achtergrond in hun kunst. Bij Torres-García zijn het Inca-bouwwerken.
    Joaquín Torres-García, Structuur met straat, 1929. Een thema van de tentoonstelling: moderne immigrant-kunstenaars verwerken elementen van hun culturele achtergrond in hun kunst. Bij Torres-García zijn het Inca-bouwwerken.
  • Boven: xenofobe, antisemitische publicaties  van Camille Mauclair uit 1928 en 1930. Onder, kosmopolitische publicatie van André Warnod uit 1947 over het vreedzaam samenleven van internationale kunstenaars in Parijs. Foto: Peter Tijhuis.
    Boven: xenofobe, antisemitische publicaties van Camille Mauclair uit 1928 en 1930. Onder, kosmopolitische publicatie van André Warnod uit 1947 over het vreedzaam samenleven van internationale kunstenaars in Parijs. Foto: Peter Tijhuis.
  • Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Eerste Wereldoorlog, Marokkaanse infanteristen in Amiens,  in de tentoonstelling als steunafbeelding bij een affiche van Clairin.
    Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Eerste Wereldoorlog, Marokkaanse infanteristen in Amiens, in de tentoonstelling als steunafbeelding bij een affiche van Clairin.
  • Affiche van Georges Clairin uit 1918, bedoeld om geld in te zamelen om de Eerste Wereldoorlog te financieren. Meer dan 300.000 koloniale soldaten uit Noord-Afrika vochten aan het Europese front. Na de oorlog bleven velen in Frankrijk.
    Affiche van Georges Clairin uit 1918, bedoeld om geld in te zamelen om de Eerste Wereldoorlog te financieren. Meer dan 300.000 koloniale soldaten uit Noord-Afrika vochten aan het Europese front. Na de oorlog bleven velen in Frankrijk.
  • Compositie rond Tweede Wereldoorlog uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Senegalese infanteristen in Parijs, 14 juli 1939. In de tentoonstelling als steunafbeelding bij een foto van Emmy Andriesse.
    Compositie rond Tweede Wereldoorlog uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Senegalese infanteristen in Parijs, 14 juli 1939. In de tentoonstelling als steunafbeelding bij een foto van Emmy Andriesse.
  • Emmy Andriesse, Parijs, 1938, druk Ata Kandó, 1958-1959. Behalve oorlogsveteranen uit de Franse koloniën leefden ook veel arbeiders en studenten uit deze koloniën in Parijs.
    Emmy Andriesse, Parijs, 1938, druk Ata Kandó, 1958-1959. Behalve oorlogsveteranen uit de Franse koloniën leefden ook veel arbeiders en studenten uit deze koloniën in Parijs.
  • Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Frans-Algerijnse koloniale oorlog, foto’s van Eva Besnyö en Johan van der Keuken, die in de tentoonstelling de spanningen in het toenmalige Parijs suggereerden.
    Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum. Frans-Algerijnse koloniale oorlog, foto’s van Eva Besnyö en Johan van der Keuken, die in de tentoonstelling de spanningen in het toenmalige Parijs suggereerden.
  • Ralph Prins, Buy a Coupon, Algerian Refugee Students, ca. 1961; Johan van der Keuken, Manifestatie van extreem-rechts, Arc de Triomphe, 1956; Eva Besnyö, Parijs, 1952. Foto: Peter Tijhuis.
    Ralph Prins, Buy a Coupon, Algerian Refugee Students, ca. 1961; Johan van der Keuken, Manifestatie van extreem-rechts, Arc de Triomphe, 1956; Eva Besnyö, Parijs, 1952. Foto: Peter Tijhuis.
  • Bezoekers in de tentoonstelling met op de achtergrond Jan Sluijters, Bal Tabarin, 1907, langdurig bruikleen particulier verzamelaar, voorgenomen schenking. Foto: Maarten Nauw.
    Bezoekers in de tentoonstelling met op de achtergrond Jan Sluijters, Bal Tabarin, 1907, langdurig bruikleen particulier verzamelaar, voorgenomen schenking. Foto: Maarten Nauw.

Welke reis heb je afgelegd om hier te komen?

Een bezoeker noemt de protesten voor meer democratie in Hong Kong ‘de revolutie van onze tijd’, een verwijzing naar de onafhankelijkheidsstrijd van Vietnam, de voormalige Franse kolonie Indochina, die in de tentoonstelling werd aangestipt. Volgens de voorlaatste bijdrage zijn ‘instituties (waarschijnlijk dienen we daar ook musea onder te verstaan – red.) halsstarrig (in Arabisch schrift)’. ‘Nu zijn ze een voortzetting van kolonialisme.’ Deze actuele kritiek betreft waarschijnlijk niet alleen het feit dat collecties nog steeds getuigen van de koloniale oorsprong van musea, ze doelt vermoedelijk ook op het gehele museale systeem, inclusief de inhoudelijke staf.

  • V.l.n.r.: Gesner Abélard, Eetkamer, 1949; Robert Saint-Brice, Compositie, 1948, beide schenking Chris Engels, Willemstad, 1950. Foto: Peter Tijhuis.
    V.l.n.r.: Gesner Abélard, Eetkamer, 1949; Robert Saint-Brice, Compositie, 1948, beide schenking Chris Engels, Willemstad, 1950. Foto: Peter Tijhuis.
  • V.l.n.r.: Maria Helena Vieira da Silva, Zonder titel, 1960; Stad der gesteenten, 1954; Sesostris Vitullo, Dode Christus, 1949; Antonio Saura, Crucifix, 1969. Foto: Peter Tijhuis.
    V.l.n.r.: Maria Helena Vieira da Silva, Zonder titel, 1960; Stad der gesteenten, 1954; Sesostris Vitullo, Dode Christus, 1949; Antonio Saura, Crucifix, 1969. Foto: Peter Tijhuis.
  • Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum, over de onafhankelijkheidsverklaring van Vietnam (voorheen Frans Indochina), met Ho Chi Minh uit een steunafbeelding in de tentoonstelling bij een foto van Robert Capa.
    Compositie uit introductiefilm, producent Studio Wim i.s.m. Stedelijk Museum, over de onafhankelijkheidsverklaring van Vietnam (voorheen Frans Indochina), met Ho Chi Minh uit een steunafbeelding in de tentoonstelling bij een foto van Robert Capa.
  • Foto van Robert Capa, Vietnam, 1954; steunafbeelding van de jonge Ho Chi Minh, die de Franse koloniale overheersing van Vietnam hekelt tijdens het oprichtingscongres van de Franse communistische partij in 1920. Foto: Peter Tijhuis.
    Foto van Robert Capa, Vietnam, 1954; steunafbeelding van de jonge Ho Chi Minh, die de Franse koloniale overheersing van Vietnam hekelt tijdens het oprichtingscongres van de Franse communistische partij in 1920. Foto: Peter Tijhuis.
  • Robert Capa, Op de weg van Namdinh naar Thaibinh, Indochina (Vietnam), 25 mei 1954
    Robert Capa, Op de weg van Namdinh naar Thaibinh, Indochina (Vietnam), 25 mei 1954
  • Sophie Taeuber-Arp, Compositie met rechthoeken en cirkels op zwarte achtergrond, 1931; Theo van Doesburg en Cornelis van Eesteren, Contra-constructie, 1925; Cesar Domela, Reliëf, 1942-1945;  Wassily Kandinsky, Twee omlijstingen, 1934. Foto: Peter Tijhuis.
    Sophie Taeuber-Arp, Compositie met rechthoeken en cirkels op zwarte achtergrond, 1931; Theo van Doesburg en Cornelis van Eesteren, Contra-constructie, 1925; Cesar Domela, Reliëf, 1942-1945; Wassily Kandinsky, Twee omlijstingen, 1934. Foto: Peter Tijhuis.
  • Bezoekers op de opening. V.l.n.r. werken van Massimo Campigli, Ossip Zadkine, Gino Severini (2 x),  Diego Rivera, alle schenking P.A. Regnault aan het Rijk, als langdurig bruikleen aan het Stedelijk Museum, 1953, en Natalia Goncharova. Foto: Maarten Nauw.
    Bezoekers op de opening. V.l.n.r. werken van Massimo Campigli, Ossip Zadkine, Gino Severini (2 x), Diego Rivera, alle schenking P.A. Regnault aan het Rijk, als langdurig bruikleen aan het Stedelijk Museum, 1953, en Natalia Goncharova. Foto: Maarten Nauw.
  • V.l.n.r. werken van Waldemar George (publicatie), Chaim Soutine, voormalig bruikleen P.A. Regnault; Moissey Kogan (4 x), geheel rechts schenking Vrienden van Moissey Kogan, o.l.v. Prof. J. Bronner, 1939. Foto: Peter Tijhuis.
    V.l.n.r. werken van Waldemar George (publicatie), Chaim Soutine, voormalig bruikleen P.A. Regnault; Moissey Kogan (4 x), geheel rechts schenking Vrienden van Moissey Kogan, o.l.v. Prof. J. Bronner, 1939. Foto: Peter Tijhuis.
  • Bezoekers op de opening. Gedeeltelijk zichtbaar: Charles Kiffer, Vera Nemchinova, Anton Dolin, 1925; Kees van Dongen, Oedipe Roi de Thèbes de Saint-Georges de Bouhelier au Cirque d’hiver, 1919-1920; Jean Carlu, Fêtes de Paris, 1935. Foto: LNDWstudio
    Bezoekers op de opening. Gedeeltelijk zichtbaar: Charles Kiffer, Vera Nemchinova, Anton Dolin, 1925; Kees van Dongen, Oedipe Roi de Thèbes de Saint-Georges de Bouhelier au Cirque d’hiver, 1919-1920; Jean Carlu, Fêtes de Paris, 1935. Foto: LNDWstudio
  • Jean Chassaing, Josephine Baker, 1931.
    Jean Chassaing, Josephine Baker, 1931.
  • Wifredo Lam, uit: Derrière le miroir, nr. 52, 1953; Julio González, La Montserrat, 1935-1937. Foto: Peter Tijhuis.
    Wifredo Lam, uit: Derrière le miroir, nr. 52, 1953; Julio González, La Montserrat, 1935-1937. Foto: Peter Tijhuis.
  • Mommie Schwarz, Montparnasse, Parijs, 1933; Kees van Dongen, Anna de Noailles, 1931; Canal Grande, Venetië, 1921. Als society-schilder vereeuwigde Van Dongen ook favoriete reisbestemmingen van de Parijse beau-monde. Foto: Maarten Nauw.
    Mommie Schwarz, Montparnasse, Parijs, 1933; Kees van Dongen, Anna de Noailles, 1931; Canal Grande, Venetië, 1921. Als society-schilder vereeuwigde Van Dongen ook favoriete reisbestemmingen van de Parijse beau-monde. Foto: Maarten Nauw.
  • Germaine Krull, Métal, 1928. Foto: Peter Tijhuis.
    Germaine Krull, Métal, 1928. Foto: Peter Tijhuis.
  • Pablo Picasso, affiche voor het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten,  Sorbonne, Parijs, 1956. Afgebeeld: de bekende dichter en politicus Aimé Césaire, schrijver van onder andere Corps perdu (Lost Body), met illustraties van Picasso.
    Pablo Picasso, affiche voor het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten, Sorbonne, Parijs, 1956. Afgebeeld: de bekende dichter en politicus Aimé Césaire, schrijver van onder andere Corps perdu (Lost Body), met illustraties van Picasso.
  • Bezoekers voor een foto van het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten in Parijs. ©Roger-Viollet. Spreker: Alioune Diop. Aan tafel, 3e van rechts: Aimé Césaire. Foto: Maarten Nauw.
    Bezoekers voor een foto van het Eerste congres van zwarte schrijvers en artiesten in Parijs. ©Roger-Viollet. Spreker: Alioune Diop. Aan tafel, 3e van rechts: Aimé Césaire. Foto: Maarten Nauw.
  • Bezoekers van de tentoonstelling aan de leestafel met publicaties van onder anderen Aimé Césaire, Albert Memmi, David Diop, Fouad Laroui, Frederick Brown en Jan en Leo Lucassen. Foto: LNDW Studio.
    Bezoekers van de tentoonstelling aan de leestafel met publicaties van onder anderen Aimé Césaire, Albert Memmi, David Diop, Fouad Laroui, Frederick Brown en Jan en Leo Lucassen. Foto: LNDW Studio.
  • V.l.n.r.: Emmy Andriesse, Parijs, ca. 1950; Parijs, ca. 1950; Paulin Soumanou Vieyra en Mamadou Sarr, Afrique sur Seine (Afrika aan de Seine), 1955. Foto: Peter Tijhuis.
    V.l.n.r.: Emmy Andriesse, Parijs, ca. 1950; Parijs, ca. 1950; Paulin Soumanou Vieyra en Mamadou Sarr, Afrique sur Seine (Afrika aan de Seine), 1955. Foto: Peter Tijhuis.