Erwin Olaf

Naast iconische kunstwerken en series van Erwin Olaf zal er ook minder bekend werk te zien zijn, waaronder video’s en sculpturen, zijn werk voor reclame en persoonlijk archiefmateriaal. Zijn laatste werk, een onvoltooid videowerk, vormt het slotstuk van de tentoonstelling.

VRIJDENKER
Erwin Olaf Springveld (1959-2023) staat internationaal bekend als een van de meest vooraanstaande Nederlandse fotokunstenaars, geroemd om zijn karakteristieke enscenering, unieke belichting, perfectionisme en spraakmakende onderwerpen. Hij was een vrijdenker, en het nastreven van persoonlijke vrijheid was de basis voor alles wat hij deed – of het nu betrekking had op identiteit, seksualiteit en gender, het menselijk lichaam in al zijn verschijningsvormen, het nachtleven of gelijke rechten voor iedereen. Zijn activistische levenshouding vormt de rode draad in de tentoonstelling, die thematisch van opzet is, maar ook een losse chronologische lijn volgt.

DE TENTOONSTELLING
De tentoonstelling is een reis door het rijke oeuvre van Erwin Olaf, te beginnen met zijn journalistieke, uit de hand geschoten zwartwit reportages van begin jaren 80. Die laten al zijn geëngageerdheid zien, met onderwerpen als demonstraties voor homorechten. Zijn liefde voor licht en compositie is duidelijk aanwezig; zijn wens om meer regie te hebben leidt hem naar zijn volgende stap: geënsceneerde studiofotografie. Daarvan zijn in de tentoonstelling iconische en minder bekende voorbeelden te zien, uit series als Ladies Hats (1985-2022), Chessmen (1987-88), Royal Blood (2000), Grief (2007), Fashion Victims (2000), Berlin (2012) en Skin Deep (2015), en werk in opdracht zoals SM in Holland (1989) en fotografie voor het Nederlands Dans Theater en Het Nationale Ballet.

In al zijn series is het element van opkomen voor diversiteit en de vrijheid om jezelf te zijn aanwezig. Uit het thema ‘feest’ in zijn werk spreekt bijvoorbeeld verzet tegen onverdraagzaamheid. Ook de keerzijde van de feeststemming brengt hij in beeld: in Paradise (2001) zijn de mannen vaak sinister en delven vrouwen meermaals het onderspit. Daarnaast maakte Olaf in de jaren 80 verschillende beeldbepalende campagnes voor het Aidsfonds en COC.

In het laatste deel van de tentoonstelling komen al zijn ervaring, meesterschap en visie samen. De compositorisch en technisch perfecte uitvoering van die recente series laat niet onverlet dat hij ook hierin actuele maatschappelijke thema’s aansnijdt, zoals onze verhouding met de natuur in Im Wald (2020) en het isolement en de nietigheid van de mens in April Fool (gemaakt in 2020 tijdens de pandemie). Beide series zijn niet eerder museaal getoond. Het vervliegen van de ‘American Dream’ gaf hij vorm in Palm Springs (2018), de rol van de vrouw in verschillende culturen in Shanghai (2017). De serie Muzen (2023), over de vergankelijkheid van de mens en de acceptatie van zijn eigen eindigheid, zal voor het eerst publiekelijk getoond worden.

HET LAATSTE, ONVOLTOOIDE WERK
Opvallend vaak komen in het werk van Erwin Olaf vazen met bloemen voor. Hij greep naar dit onderwerp wanneer tijdens een shoot zijn hoofd te vol zat, om zich weer te kunnen concentreren. Een vaas met bloemen, in verschillende stadia van bloei en verval, is in de kunstgeschiedenis een bekend symbool voor de vergankelijkheid van het leven. In het laatste jaar van zijn leven maakte Erwin Olaf met dit thema een serie voor zijn moeder. Vlak na zijn longtransplantatie was hij bezig met een vervolg voor zichzelf. Gedurende dit proces overleed hij onverwacht. Dit onvoltooide videowerk, dat postuum de titel For Life kreeg, vormt het sluitstuk van de tentoonstelling.

Rein Wolfs, directeur Stedelijk Museum Amsterdam: “Erwin Olaf was meer dan een fotograaf, hij was een veelzijdig kunstenaar. We vinden het van belang om zijn oeuvre te beschouwen in de context van de kunstgeschiedenis. Doordat we nu zijn hele oeuvre in ogenschouw kunnen nemen, denk ik dat deze tentoonstelling weer een nieuw licht zal werpen op zijn werk. Het is eeuwig jammer dat hij er zelf niet meer bij kan zijn. Ik ben de studio van Erwin Olaf en in het bijzonder Shirley den Hartog zeer dankbaar voor de intensieve samenwerking de afgelopen tijd.”

Shirley den Hartog, manager en directeur van de Studio Erwin Olaf, oprichter van de Foundation Erwin Olaf en jarenlang zijn rechterhand: “Het was de laatste wens van Erwin om in het door hem geliefde en verguisde Stedelijk een tentoonstelling te hebben. Hij was aan het eind van zijn leven, ziend hoe het Stedelijk zich ontwikkelde, milder over het museum gaan denken. Dit is een bijzonder moment – het zal voorlopig de laatste grote museale tentoonstelling van Erwin in Nederland zijn.”

Charl Landvreugd, hoofd Onderzoek en Curatorial Practise bij het Stedelijk en samensteller van de tentoonstelling: “We laten Erwin zien als mens, met context, niet alleen de prachtige en vaak bekende plaatjes, maar wat hem dreef – waar kwam het allemaal vandaan? Het is aantrekkelijk om de ontwikkeling van zijn stijl te zien: op het laatst uitgekleed, maar onmiskenbaar Olaf, en Olaf op zijn best: gestileerd, minimaal, contemplatief, en verwijzend naar grote thema’s in de kunstgeschiedenis. Samen met Studio Erwin Olaf en tentoonstellingsvormgever Marcel Schmalgemeijer presenteren we Erwin Olaf als de gelaagde kunstenaar die hij was.”

GRATIS INTRODUCTIELEZINGEN
Bij de tentoonstelling zullen er doorlopend gratis korte introductielezingen zijn op zaterdag en zondag. Tijdens de herfst- winter- en februarivakantie zullen de Blikopeners, de jonge peer educators van het Stedelijk, op hun geheel eigen wijze gratis speedtours geven.