Blue Dots

In 1951 werd door de overheid een systeem ingevoerd dat musea verplichtte hun collecties te categoriseren voor evacuatie in tijden van oorlog. Door middel van ‘evacuatiestippen’ werd aangegeven welke werken als eerste gered moesten worden: rood stond voor ‘zeer belangrijk’, wit was ‘belangrijk’ en blauw ‘minder belangrijk’.

Conservator Nadia Abdelkaui, in 2024 begonnen in het Stedelijk, stuitte op dit systeem toen zij onderzoek deed naar de collectie. “Dit systeem was nieuw voor mij en we zijn vergeten dat dit toen de praktijk was. Ik vond het meteen interessant om te zien welke keuzes er toen werden gemaakt. Ik wilde die ‘blauwe stippen’, ooit bestempeld als ‘minder belangrijk’, centraal stellen. Niet alle deelcollecties blijken te zijn gewaardeerd volgens dit stippensysteem, alleen de collectie schilderkunst is volledig gedaan. Er is toen een begin gemaakt met beeldhouwkunst en tekeningen, maar dit is nooit voltooid. Kennelijk werden toegepaste kunst, fotografie, grafische vormgeving en industriële vormgeving als minder belangrijk gezien in die tijd. Vooral autonome, niet reproduceerbare kunst werd belangrijk gevonden."

Blue Dots bevat werken van bekende 19e-eeuwse kunstenaars, als Jozef Israëls en Thérèse Schwartze, en minder bekende namen als Else Berg, José Maria Rodriguez-Acosta en Marie de Roode-Heijermans. Het werk van een eerder bijna vergeten, maar momenteel gevierde kunstenaar als Nola Hatterman kreeg destijds ook een ‘blue dot’.

Rein Wolfs, directeur Stedelijk Museum Amsterdam: “Als de tentoonstelling iets aanduidt, dan is het hoe de visie op een collectie kan veranderen door de tijd heen. Sinds een paar jaar is 'Op het terras', een portret van Louis Drenthe van Nola Hatterman een van de topstukken in de collectie-opstelling van het Stedelijk. Vorig jaar was het zelfs onderdeel van de prestigieuze tentoonstelling over The Harlem Renaissance in het Metropolitan Museum in New York. Verhalen over kunst worden telkens weer opnieuw en anders geschreven.”

In totaal kreeg in de periode 1951-1965 circa 10% van de werken een blauwe stip, vooral (bloem)stillevens, landschappen en stadsgezichten. Ze weerspiegelen de modernistische koers van het Stedelijk: abstractie en expressionistische schilderijen werden hoger gewaardeerd. Volgens toenmalig directeur Willem Sandberg moest de kunstenaar ‘naar voren kijken’ en zich richten op vernieuwing. Traditionele schilderkunst en moderne figuratieve schilderkunst vielen vaak buiten de boot.

75 jaar later nodigt Blue Dots uit om zelf na te denken over wat belangrijk is. En over wat we, als het erop aankomt, zouden willen bewaren voor de toekomst.