Voor de Marina Abramović-tentoonstelling geldt een toeslag. Zie Stedelijk.nl/toeslag, ook voor uitzonderingen.

Onderdeel van de
tentoonstelling

Amsterdam magisch centrum Kunst en tegencultuur 1967–1970

7 jul 2018 t/m 6 jan 2019

Ministories — 1 jul 2018 — Suzanna Héman

Cuba is hot in de jaren 60. Veel – ook Nederlandse - kunstenaars en schrijvers zijn solidair met de Cubaanse revolutie. In 1970 reist conservator Ad Petersen af naar Cuba, in de voetsporen van directeur Edy de Wilde en kunstenaars als Ed van der Elsken, Corneille en Harry Mulisch. De conservator is onder de indruk van de strijdlustige affiches op straat. Met hulp van de Cubaanse schrijver Edmundo Desnoes slaagt Petersen erin zo'n 250 Cubaanse affiches mee te nemen naar Nederland. De affiches maken nog altijd onderdeel uit van de collectie van het Stedelijk Museum.

Rolando de Oraa Carratala, 26 de julio XV aniversario del asalto al Moncada (26e juli, XVe verjaardag van de aanval op Moncada), 1968. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Rolando de Oraa Carratala, 26 de julio XV aniversario del asalto al Moncada (26e juli, XVe verjaardag van de aanval op Moncada), 1968. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Elena Serrano, Dia del guerrillero heroico (Dag van de heldhaftige guerrillastrijder), 1968. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
Elena Serrano, Dia del guerrillero heroico (Dag van de heldhaftige guerrillastrijder), 1968. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

De Nederlandse - kunstenaars en schrijvers zijn in de jaren 60 niet alleen solidair met de Cubaanse revolutie maar ook tegen het kapitalisme en imperialisme van vooral de Verenigde Staten en eigenlijk de gehele Westerse wereld. In 1968 wordt door Harry Mulisch het ‘Comité van solidariteit met Cuba’ opgericht. In dat zelfde jaar publiceert hij zijn boek Het woord bij de daad, waarin hij verslag deed van zijn ervaringen in Cuba en van zijn ontmoeting met Fidel Castro. In 1969 wordt in het kader van het Holland Festival de opera Reconstructie van Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg en Peter Schat opgevoerd. De opera is gewijd aan de Argentijnse vrijheidsstrijder én held van de Cubaanse revolutie Che Guevara.

‘Cuba-gangers als directeur de Wilde en wethouder Lammers’ is precies het publiek dat door Castro als ‘CIA-agenten en zogenaamde linksen’ wordt beschouwd.

— pamflet B.B.K uit 1967

Museumdirecteur op Cuba

Tijdens het onderzoek van het Stedelijk voor de tentoonstelling Amsterdam Magisch Centrum bleek uit archiefmateriaal dat ook Stedelijk directeur Edy de Wilde al in 1967 naar Cuba was geweest en aanwezig was bij de onthulling van een schilderij van 12 bij 8 meter ter gelegenheid van een conferentie van de Organisatie voor Latijns-Amerikaanse solidariteit.  Een grote groep Europese vertegenwoordigers van de kunstwereld is voor de gelegenheid uitgenodigd, waaronder Ed van der Elsken, Corneille en Harry Mulisch. De Wilde vindt de indruk die Castro op vooral jonge mensen maakt indrukwekkend. Maar in de kunst bemerkt hij toch wel allerlei Amerikaanse (!) beïnvloeding, zoals van Pop Art, hard edge en dergelijke. Volgens een pamflet van de Beroepsvereniging voor Beeldende Kunstenaars (B.B.K.) uit dat jaar is het soort ‘Cuba-gangers als directeur de Wilde en wethouder Lammers’ precies het publiek dat door Castro als ‘CIA-agenten en zogenaamde linksen’ wordt beschouwd en derhalve niet welkom is op Cuba. 

  • Alfredo Gonzales Rostgaard, zonder titel, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Alfredo Gonzales Rostgaard, zonder titel, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Felix Beltran Concepcion, And we'll turn the setback into victory (En wij veranderen tegenslag in overwinning), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

Straataffiches

In 1970 vertrekt Stedelijk Museumconservator Ad Petersen naar Cuba voor een bijeenkomst van de  staatsorganisatie Consejo de Cultura om de viering van de 26e juli bij te wonen. De dag waarop de door Fidel Castro in gang gezette opstand wordt gevierd. De affiches op straat trekken vooral zijn aandacht. Daaronder bevinden zich enorme formaten van wel zo’n drie bij zes meter. Op Cuba ontmoette Petersen de Cubaanse schrijver Edmundo Desnoes, die hem helpt bij het verzamelen van affiches waardoor hij erin slaagt honderden Cubaanse affiches mee te nemen naar Nederland. Ook ontmoet hij daar de Franse cartoonist Georges Wolsinski, die in 2015 omkomt bij de aanslag op Charley Hebdo.

  • Jesús Forjans, Deben ser lanzadas al frente del trabajo todas las fuerzas del pais capaces de trabajar, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Jesús Forjans, Deben ser lanzadas al frente del trabajo todas las fuerzas del pais capaces de trabajar, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Jesús Forjans, Hay que organizar el trabajo de un modo nuevo y crear nuevas formas de incorporacion al trabajo y al a disciplina, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Jesús Forjans, Hay que organizar el trabajo de un modo nuevo y crear nuevas formas de incorporacion al trabajo y al a disciplina, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  •  Jesús Forjans, Mas y mas nuevos trabajadores a las filas del partido, para participar en la edificacion de la nueva vida, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Jesús Forjans, Mas y mas nuevos trabajadores a las filas del partido, para participar en la edificacion de la nueva vida, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

Revolutionaire boodschappen

Binnen een jaar hangt de revolutionaire boodschap uit Cuba in het Stedelijk Museum aan de muur. Het zijn kleurrijke op ‘kommunikasie’ gerichte politieke en sociale boodschappen met een duidelijke zeggingskracht. Kranten gebruiken vaak de eerste of laatste pagina voor een affiche, zodat lezers deze op de muren kunnen plakken als bijdrage aan de sociale bewustwording. Traditionelere vormen, zoals (muur)schilderingen nemen teveel tijd in beslag en zijn teveel aan één plaats gebonden om bij te kunnen dragen aan de radicale strijd. Maar bovenal spreken de affiches een taal die voor iedereen begrijpelijk is. Een taal waarin schoonheid en revolutie samenkomen.

  • Ernesto Padrón Blanco, 1959 Liberacion, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1959 Liberacion, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1960 Nacionlizacion, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1960 Nacionlizacion, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1961 Victoria de giron, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1961 Victoria de giron, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1962 Crisis de octubre, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1962 Crisis de octubre, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1963 S.M.O., 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1963 S.M.O., 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1964 Trabajo voluntario, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1964 Trabajo voluntario, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  •  Ernesto Padrón Blanco, 1965 Comite central de PCC, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1965 Comite central de PCC, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1966 Solidaridad, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1966 Solidaridad, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1967 Guerrillero heroico ,1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1967 Guerrillero heroico ,1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Ernesto Padrón Blanco, 1968 Offansiva: los 10 millones van, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Ernesto Padrón Blanco, 1968 Offansiva: los 10 millones van, 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam

Helden van de revolutie

Doeltreffend is bijvoorbeeld de serie affiches van Ernesto Padrón Blanco, José Papiol en Faustino Pérez waarmee de tiende verjaardag van de ´triomf van de opstand´ wordt gevierd. De tien affiches vormen samen het woord ‘REVOLUCION’. Elke letter verbeeldt een jaar. Zo verbeeldt de ‘E’ de Cubaanse vlag en staat de ‘V’ voor de overwinning van de Varkensbaai. De foto van Che Guevara op het affiche voor 1967 correspondeert met het jaar van zijn dood. De gehele serie symboliseert zo een aantal belangrijke mijlpalen en wordt ook nog op billboard formaat geproduceerd.

Prachtig zijn ook de affiches van Jesús Forjans waarop in de beeltenis van Lenin strijdbare Cubaanse situaties staan afgebeeld. En natuurlijk zijn er heel veel affiches waarop de grote leider Fidel Castro staat afgebeeld. Ruim tien jaar geleden legde hij zijn presidentschap neer om te worden opgevolgd door zijn broer Raúl Castro. En nu, in 2018 is er een einde gekomen aan de Castro-dynastie. En zal Miquel Díaz-Canel de leiding op zich nemen. Wellicht zullen ook ter gelegenheid daarvan affiches worden gemaakt.

Suzanna Héman is assistent-conservator bij het Stedelijk Museum Amsterdam

  • Raúl Martínez, Lenin, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Raúl Martínez, Lenin, 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • René Mederos Pazos, FNL de Vietnam del sur 9 años de ejemplo|y de victoria (Bevrijdingsfront van Zuid-Vietnam, 9 jaar voorbeeld en overwinning), 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    René Mederos Pazos, FNL de Vietnam del sur 9 años de ejemplo|y de victoria (Bevrijdingsfront van Zuid-Vietnam, 9 jaar voorbeeld en overwinning), 1969. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
  • Asela M. Perez, Jornada internacional de solidaridad con America Latina (Internationale dag van solidariteit met Latijns-Amerika), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam
    Asela M. Perez, Jornada internacional de solidaridad con America Latina (Internationale dag van solidariteit met Latijns-Amerika), 1970. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam