Melanie Bonajo
Profiel
Profiel — 23 nov 2018
Melanie Bonajo's video-installatie Progress vs Sunsets: Reformulating the Nature Documentary is het tweede werk in een trilogie over de effecten van de technische vooruitgang op kwetsbare, gemarginaliseerde groepen. Na de eerste installatie in deze reeks die zich op ouderen richtte, nodigt Progress vs Sunsets kinderen uit na te denken over de invloed die de veelbekeken foto’s en video’s van dieren op internet hebben op de relatie tussen mensen, dieren en hun gedeelde leefomgeving. Bonajo vraagt welke stemmen niet gehoord worden gedurende ontwikkelings- en groeiprocessen en vestigt de aandacht op het uitsterven en het leed van dieren als een van de onvermijdelijke randverschijnselen van vooruitgang. Ze benadert haar werk vanuit een intuïtief, feministisch standpunt, benadrukt het belang van het proces boven het product en trekt het hele vooruitgangsidee in twijfel.
Bonajo verzamelde en catalogiseerde tien jaar lang met veel zorg de beelden en video’s van dieren op internet die in haar werk zijn opgenomen en zijn afgedrukt op de posters rondom de installatie. Op basis van dit onderzoek formuleerde ze een reeks urgente, filosofische vragen over de rol en de positie van dieren in een wereld die inmiddels volledig bepaald wordt door de alomtegenwoordige digitale media. Het centrale werk binnen de installatie, een video van bijna een uur, toont een niet aflatende stroom van rake en vaak humoristische reacties van kinderen. Met behulp van special effects en speelse animaties plaatst Bonajo deze opnames van kinderen naast videobeelden van dieren, emoji’s en stockfoto’s, wat een energiek en op het web geïnspireerd soort esthetiek oplevert. Tegen het eind van de film wordt de stroom antwoorden onderbroken door opnames van een andere groep kinderen die zich hebben beschilderd en uitgedost met veren en maskers en zwijgend allerlei rituelen uitvoeren terwijl ze door het bos zwerven. De plekken waar de kinderen komen zijn op een vreemde manier stil, zonder enig teken van leven; ze lijken zowel te verwijzen naar de prehistorie als een post-apocalyptische toekomst. De verbale reacties en expressieve handelingen van deze kinderen tonen een alternatief voor de normatieve ideologieën en gedragingen die hebben bijgedragen aan de oppermacht van de mens over de dieren en de natuur.
In tegenstelling tot de professioneel geproduceerde, wetenschappelijke natuurdocumentaires uit voorgaande decennia waarin dieren in hun natuurlijke habitat werden getoond, laten de memes en video’s in Bonajo’s installatie ze juist zien in een duidelijk door mensen gedomineerde wereld waarin ze vooral dienen als amusement. De kunstenaar wijst erop dat deze veranderingen in de manier waarop dieren worden afgebeeld gelijke tred hielden met serieuzere dierenrechten-kwesties, zoals de grootschalige vernietiging van de natuur en toenemende verstedelijking, waardoor dieren steeds dichter op de mens werden gedrukt. Ze merkt op dat het beleid waarin de belangen van oorspronkelijke bewoners zwaarder wegen dan die van immigranten in de samenleving worden aangemerkt als xenofoob, maar dat zo’n beleid, maar dan toegepast op dieren, inmiddels noodzakelijk is geworden om de ecosystemen te redden. Bonajo ziet een direct verband tussen de manier waarop dieren worden behandeld en de geschiedenis van het imperialisme, de slavernij en gedwongen migratie. Door te laten zien hoe een onderverdeling als in ‘menselijk’ en ‘dierlijk’ heeft geleid tot een hiërarchie en de ‘ander’ in het leven heeft geroepen, is de installatie in feite een casestudy die onderzoekt hoe onderdrukking werkt. De kunstenaar heeft er bewust voor gekozen kinderen bij haar project te betrekken omdat deze volgens haar nog niet volledig zijn doordrongen van de patriarchale manier van denken die in het Westen domineert en waarin de rede en objectiviteit de boventoon voeren, maar zich juist laten leiden door hun emotie en intuïtie.
De film wordt vertoond in een felgele, immersieve installatie die erop is gericht de kijkers een instinctieve, affectieve reactie te ontlokken en een behaaglijk, veilig gevoel te geven. Er is een gigantisch speelgoeddier om op te zitten, dat de bezoekers verleidt weer even als een kind naar de wereld te kijken. Bonajo's Progress vs Sunsets moedigt bezoekers aan stil te staan bij de blik waarmee ze iedereen die anders is dan zij bekijken en na te denken over de machtsstructuren waarbinnen het leven van de een boven dat van een ander wordt gesteld.
Over de kunstenaar
Melanie Bonajo (geb. 1978, Nederland) heeft gestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en was artist-in-residence aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam en het International Studio & Curatorial Program in New York. Haar werk en performances waren eerder onder meer te zien in instellingen als het Bonnefantenmuseum, Maastricht; de Frankfurter Kunstverein, Frankfurt; FOAM, Amsterdam; Haus der Kunst, München; Manifesta 12, Palermo; MARTa Herford; STUK, Leuven; Fondazione Prada, Milaan; Museum Arnhem; Mains d'Oeuvres, Saint-Ouen; De Hallen, Haarlem; EYE Filmmuseum, Amsterdam; De Appel Arts Centre, Amsterdam; Center for Contemporary Art, Warschau en het National Museum of Modern and Contemporary Art, Seoul.